ในย่างก้าวสู่ปีใหม่ 2566 เทศกาลแห่งความสุขและการพักผ่อนเดินทางท่องเที่ยว ตามสถานที่ท่องเที่ยว โรงแรมรีสอร์ท ศูนย์การค้า ต่างประดับประดาด้วยดีไซน์สิ่งตกแต่งและระบบแสงเสียง เครื่องเล่น สวนสนุก สวนน้ำ ลานกีฬากลางแจ้งหนาแน่นด้วยผู้คนทั้งคนไทยและนักท่องเที่ยวต่างชาติ นักวิชาการคณะวิศวกรรมศาสตร์ ม.มหิดล (Mahidol Engineering) เตือนภัยจากไฟรั่วไฟดูดอันตรายถึงชีวิตซึ่งเกิดขึ้นบ่อยมาก พร้อมเสนอแนะภาครัฐ ผู้ประกอบการ และประชาชน เพื่อให้เทศกาลปีใหม่นี้นำความสุขสันต์สู่ประชาชนอย่างปลอดภัย

ล่าสุดข่าวสลดใจเกิดในบ้านเราเมื่อ 16 ธ.ค. 2565 กรณีหนุ่มนักบาสเกตบอลชาวรัสเซียวัย 19 ปี แตะเสาไฟสปอตไลท์ส่องสนาม ถูกไฟดูดเสียชีวิตที่ลานกีฬาชุมชนเมืองพัทยา เป็นอีกอุทาหรณ์ที่ไม่ควรเกิดแต่ก็เกิดซ้ำๆ คล้ายกับเหตุการณ์เมื่อ 13 ก.ค. 2562 ไฟดูดนักศึกษาเสียชีวิตที่สนามบาสเกตบอลจังหวัดภูเก็ตคาดว่าไฟรั่วจากเสาไฟส่องสว่าง 23 ธ.ค.2564 ในพื้นที่อบต.ราชาเทวะ มีผู้ถูกไฟฟ้าช๊อตตกน้ำเสียชีวิต 2 รายจากไฟรั่วลงมาที่โคนเสา หรือข่าวดังเมื่อ 16 ก.ย.2565 เด็กนักเรียน 5 คน ถูกกระแสไฟฟ้ารั่วจากเสาไฟส่องสว่างดูดหลังฝนตกน้ำท่วมที่โรงเรียนจังหวัดอุดรธานี ชีวิตคนไทยทุกคนมีค่าและไม่สมควรจะแขวนอยู่กับความประหยัด ขาดความรับผิดชอบ หรือความประมาทในมาตรฐานความปลอดภัยระดับสากลที่คนไทยพึงได้รับ เพื่อป้องกันอันตรายต่อชีวิตของประชาชน

ดร.สุพรรณ ทิพย์ทิพากร หัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล (Mahidol Engineering) เผยว่า ในหลายประเทศ กฎหมายลงโทษผู้รับผิดชอบมีความเข้มงวด มีโทษปรับที่หนัก ดังเช่นกรณีของบริษัท Con Edison ให้บริการส่งจ่ายไฟฟ้าในนครนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา ต้องชดใช้เงินสูงถึง 6.2 ล้านเหรียญแก่ครอบครัวของ Jodie Lane ที่เสียชีวิตจากการถูกไฟรั่วดูด หลังจากนั้นทางบริษัทได้จัดเจ้าหน้าที่นำรถซึ่งใช้เทคโนโลยีอุปกรณ์วัดไฟรั่วออกตระเวนตรวจตราไปทั่วบริเวณพื้นที่ให้บริการอย่างสม่ำเสมอ ในประเทศไทยมีผู้คาดคะเนว่าจำนวนเสาไฟฟ้าตามถนน มีกว่า 17 ล้านต้น ซึ่งบางส่วนท้องถิ่นเทศบาลรับผิดชอบและบางส่วนอยู่ในความดูแลของ 3 องค์กรรัฐวิสาหกิจชั้นนำของประเทศ คือ การไฟฟ้าฝ่ายผลิต การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค และการไฟฟ้านครหลวง ควรยกระดับความปลอดภัยของเสาไฟฟ้าจากปัญหาไฟรั่วไฟดูด และวิธีบริหารจัดการให้มีการตรวจสอบไฟรั่วเพื่อให้เกิดความปลอดภัยของประชาชนและนักท่องเที่ยวผู้สัญจร หรือผู้อยู่อาศัยใกล้ถนนหนทางที่มีเสาไฟฟ้าตั้งอยู่

เสาไฟที่ได้มาตรฐานต้องมี ‘ระบบสายดิน’ (Grounding System) โดยกระแสไฟที่รั่วจะเลือกไหลลงดินโดยไม่ไหลเข้าคน เพราะความต้านทานไฟฟ้าของดินจะน้อยกว่าความต้านทานไฟฟ้าของคนหลายเท่า ภายในเสาไฟหรืออุปกรณ์เครื่องเล่นไฟน้ำพุใต้น้ำ อันตรายมักมาจากคุณภาพการเดินสายและเชื่อมต่อสาย ซึ่งอาจจะเป็นเทปพันสายไฟที่เสื่อมสภาพไปตามกาลเวลา อากาศ และความร้อน หรือมีการต่อสายไม่แน่น ทำให้ตัวนำทองแดงภายในสายไฟสัมผัสกับเสาโลหะ จึงเกิดไฟรั่ว (Stray Voltage) หากฝนตกหนักน้ำท่วมจะยิ่งช่วยเป็นสื่อให้ไปยังตัวเสาไฟเสมือนเป็นมฤตยูที่รอให้ผู้เคราะห์ร้ายมาแตะ นอกจากนี้ความต้านทานกระแสไฟฟ้าของคนจะลดลงมากถ้าร่างกายเราเปียกเหงื่อหรือน้ำ จะยิ่งทำให้กระแสไฟรั่วเข้าร่างกายได้ง่ายขึ้นอีก

ในกิจกรรมช่วงเทศกาลและปีใหม่ ผู้ประกอบการและภาคเอกชนต้องตระหนักว่าไฟรั่วไฟดูดเป็นภัยที่มองไม่เห็น หากเกิดเหตุก็จะทำให้เสื่อมเสียชื่อเสียงของธุรกิจที่สร้างสมมาได้ เจ้าของสถานที่หรือท้องถิ่นที่ดูแลพื้นที่อาจถูกดำเนินคดีได้ ดังเช่น สวนน้ำระดับโลกอย่าง Universal Orlando สหรัฐอเมริกาก็ยังเคยเกิดเหตุไฟรั่วดูดในปี 2562 ซึ่งทำให้ผู้ใช้บริการบาดเจ็บจนถูกสั่งปิด หรือเหตุร้ายจากน้ำพุตกแต่งในรีสอร์ทที่ South Carolina ผู้พักเข้าไปเดินถูกไฟดูดและคนเข้าไปช่วยเหลือก็เสียชีวิตรวม 4 คน ดังนั้นการจัดกิจกรรมใดๆต้องควบคู่ไปกับการเตรียมความพร้อมและมาตรการด้านความปลอดภัยเสมอ การตกแต่งด้วยระบบไฟ แสงเสียง และสิ่งประดับ เช่น อุโมงค์ไฟ อุโมงค์น้ำ ต้องใช้วัสดุอุปกรณ์ที่มีคุณภาพและดำเนินการตามมาตรฐานวิศวกรรมและความปลอดภัยโดยช่างที่มีใบอนุญาต ทั้งมีระบบป้องกันและแจ้งเตือน รวมทั้งมีเจ้าหน้าที่ซึ่งมีความรู้ตรวจสอบและสแตนด์บายระหว่างจัดงานหากเกิดเหตุฉุกเฉิน ผู้ประกอบการควรปฏิบัติตามข้อกฎหมายและระเบียบบังคับที่เกี่ยวข้องเช่น กฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับไฟฟ้า พ.ศ. 2558 กฎกระทรวงว่าด้วยการควบคุมเครื่องเล่น พ.ศ. 2564 วางระบบสายดินให้ถูกต้องตามมาตรฐานทางวิศวกรรม หรือติดตั้งอุปกรณ์ตัดไฟรั่ว Ground Fault Circuit Interrupt (GFCI) เลือกใช้อุปกรณ์ที่มีคุณภาพ ได้มาตรฐาน โดยเฉพาะพื้นที่มีผู้คนสัญจรมาก ควรติดตั้งอุปกรณ์ที่มีกันไฟรั่วสองชั้น (Double Insulated) เป็นไปตามมาตรฐาน IEC Class II

หากมีการใช้ไฟฟ้านอกอาคาร การเดินสายไฟต้องใช้ประเภทนอกอาคารเท่านั้น เพราะสายในอาคารจะมีความคงทนน้อยกว่า สำรวจความชำรุด สนิมเก่าของอุปกรณ์เครื่องเล่น อุปกรณ์ไฟฟ้า สายไฟโดยเฉพาะที่ต้องมีส่วนเปียกน้ำ เช่น ไฟส่องสว่างในสระน้ำ หมั่นสังเกตสายไฟ ท่อเดินสายไฟ หากชำรุด ควรเร่งซ่อม ไม่ปล่อยปละละเลย หมั่นตรวจสอบไฟรั่วของอุปกรณ์และเสาไฟฟ้าโดยระยะสั้นอาจให้พนักงานใช้ปากกาดิจิทัลวัดไฟรั่วแบบไร้สัมผัส ในประเทศแคนาดาใช้ระบบอัตโนมัติด้วยเทคโนโลยี Internet of Things (IoT) ประเภท LoRa (Long Range) ร่วมกับ sensor ในระบบตรวจจับไฟรั่วตามเสาไฟถนน ติดตั้ง sensor แจ้งเตือนด้วยเสียงหรือไฟกระพริบหากมีไฟรั่ว เช่นในบริเวณสวนน้ำ สระว่ายน้ำ ตลอดจนมีพนักงานดูแลที่ผ่านการฝึกอบรมการช่วยเหลือผู้ถูกไฟดูด การ CPR อย่างถูกต้อง และขนย้ายผู้ประสบเหตุไปสถานพยาบาลได้ทันท่วงที

คณะวิศวะมหิดล (Mahidol Engineering) โดย ดร.สุพรรณ ทิพย์ทิพากร สรุปท้ายว่า ด้านประชาชนเพื่อให้การเดินทางท่องเที่ยวในช่วงเทศกาลไปยังสถานที่และท้องถิ่นต่างๆ มีความปลอดภัยจากไฟรั่วไฟดูด มี ข้อแนะนำสำหรับประชาชน ดังนี้

• ระมัดระวังการใช้เครื่องทำน้ำอุ่นที่เก่า หรือติดตั้งสายไฟไม่ปลอดภัย หรือไม่มีสายดิน
• พก ปากกาดิจิทัลวัดไฟรั่วแบบไม่ต้องสัมผัส ปัจจุบันมีขนาดเล็กกะทัดรัดและราคาถูก หากตรวจเช็คแล้วไฟกระพริบแสดงว่ามีไฟรั่วในบริเวณนั้น
• งดว่ายน้ำในบริเวณใกล้ท่าเรือ เคยมีเหตุผู้เสียชีวิตเพราะไฟรั่วจากระบบไฟที่จ่ายให้กับเรือ
• งดว่ายน้ำในสระน้ำหรือทะเลขณะมีพายุฝนฟ้าคะนอง เพราะอาจเกิดฟ้าผ่าบริเวณใกล้เคียง มีน้ำเป็นสื่อมายังร่างกายเรา
• ไม่ควรสัมผัสหรือเดินเข้าใกล้เสาไฟถนน รั้วโลหะ ป้ายโฆษณา ฝาท่อ service ของการไฟฟ้า ควรนึกเสมอว่า เสาไฟนั้นอาจมีไฟเลี้ยงที่เป็นอันตรายได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเวลาไม่ใส่รองเท้า หรือร่างกายเปียกน้ำหรือเหงื่อ
• สวมรองเท้าที่เป็นฉนวนไฟฟ้าอย่างรัดกุม ไม่เดินเท้าเปล่าซึ่งจะเป็นทางผ่านของกระแสไฟฟ้าที่รั่วไปยังดินได้
• อยู่ห่างจากสายไฟที่พาดในระดับต่ำ หากพบสายไฟที่ขาดตกอยู่ที่พื้น ให้อยู่ห่างออกไปอย่างน้อย 10 เมตรและแจ้งการไฟฟ้ามาซ่อม
• ไม่ควรทำกิจกรรมกลางแจ้งที่ใกล้เสาไฟ หรือเสาหม้อแปลงไฟฟ้า
• การเข้าไปช่วยเหลือผู้ที่ถูกไฟดูด จะต้องมีสติ สำรวจก่อนว่าตัดไฟได้ไหม ตัวเราเปียกเหงื่อ ขาเราเปียกน้ำหรือไม่ ใส่รองเท้าที่เป็นฉนวนไฟฟ้า ต้องหาวัสดุที่เป็นฉนวนดึงร่างกายของผู้ถูกไฟดูดให้ออกจากต้นแหล่งของกระแสไฟที่รั่วก่อน หากหัวใจหยุดเต้นต้องทำ CPR แล้วเรียกฉุกเฉิน 1669 ส่งต่อเพื่อรักษาต่อไป
• เรียนรู้หลักพื้นฐานของการช่วยเหลือผู้ถูกไฟดูดและการ CPR อย่างถูกต้อง
• ช่วยสอดส่องเสาไฟในชุมชนและแหล่งท่องเที่ยว ถ้าพบอุปกรณ์ไฟฟ้าชำรุด ไม่ปลอดภัย สามารถแจ้งผ่าน MEA Smart Life Application/PEA Smart Plus หรือช่องทางโซเชียลมีเดีย ได้แก่ Facebook Line@ Twitter รวมถึงแจ้งเจ้าหน้าที่ MEA/PEA เขต ทุกแห่ง และ MEA/PEA Call Center 1130/1129 บริการตลอด 24 ชั่วโมง